Όταν οι ιθύνοτες της Ιεράς Μητροπόλεως και του Ναού της Τρυπητής αποκρυστάλωσαν την οριστική επιλογή τους σε ότι αφορά τα επί μέρους θέματα τα οποία θα έπρεπε να συμπεριληφθούν στο δεύτερο πλάνο της Νέας Εικόνος, γνωστοποίησαν την απόφασή τους στον Ιωάννη Ψαρρό, προκειμένου ο Αγιογράφος να προχωρήσει στην λήψη στοιχείων τα οποία θα έπρεπε να ενσωματωθούν στην σύνθεσή Της. Στο άνω αριστερό τμήμα του έργου απεφασίσθη να απεικονισθεί ο Περίβολος, οι Κήποι και ο Κυπαρισσώνας που εκτείνονται στην ανατολική πλευρά του Ναού και καταλήγουν στην τοποθεσία «Του Μοίραλη το Πήδημα». Αντιστοίχως, στο άνω δεξιό τμήμα της Εικόνος, απεφασίσθη να απεικονισθεί η γενική άποψις της προσόψεως του Ναού της Τρυπητής.
          Όταν ο ζωγράφος έλαβε γνώσιν, περπάτησε στη σκιά των κυπαρισσιών κατά μήκος της αλέας συνοδευόμενος από το υιό του Αθανάσιο. Στο μέσον περίπου της διαδρομής, οι δυό τους στάθηκαν στην βάση της τσιμεντένιας σκάλας που ανηφορίζει φιδωτή και ενώνει τον περίβολο της Τρυπητής με την προέκταση της οδού Αγίου Ανδρέου. Εκεί, με γρήγορες αλλά απαλές και ντελικάτες χειρονομίες, ο ζωγράφος σκιτσάρισε στην όπισθεν όψη του χαρτιού στο οποίο είχε προ ολίγου κατά την ίδια ημέρα σχεδιάσει την Κρήνη του Ιερού Αγιάσματος, το τοπίο που ανοιγόταν μπροστά του (πρόκειται για το σχέδιο που δημοσιεύουμε σήμερα, διαστάσεων 24Χ17 εκατοστών).
         Στο σκίτσο του συμπεριέλαβε τα σκαλοπάτια στο πρώτο πλάνο, τον άνυδρο βράχο στα αριστερά που εξακολουθεί να φέρει μελανά ίχνη που φανερώνουν πως στο σημείο αυτό πλούσια ύδατα σχημάτιζαν κάποτε καταρράχτη και την σιδερένια δίφυλλη πύλη κατά το νοτιά, που ενώνει τους Κήπους της Εκκλησίας με τον υπερκείμενο δρόμο ο οποίος οδηγεί, απ’ τα αριστερά στη συνοικία του Αγίου Ανδρέου κι από τα δεξιά, στην έξοδο της πόλεως. Ο Ιωάννης Ψαρρός απαθανάτισε στο σχέδιό του ένα απο τα ελάχιστα τοπία του Αιγίου που εξακολουθούν να παραμένουν ανέπαφα. Ο ζωγράφος κίνησε με σιγουριά και αυτοπεποίθηση το μολύβι πάνω στο χαρτί πατώντας ελαφρότατα την γραφίδα του, σε σημείο ώστε τα σχήματα που αποτύπωσε να διακρίνονται σήμερα με δυσκολία. Το γνώρισμα  αυτό του σκίτσου αποκαλύπτει ότι η τοποθεσία υπήρξε ιδιαιτέρως οικεία στον ζωγράφο, ο οποίος δεν είχε την ανάγκη συλλογής περισσοτέρων πληροφοριών για την απομνημόνευση της χωρογεωγραφίας του συγκεκριμένου τοπίου, δεδομένου ότι το γνώριζε επαρκέστατα. Πράγματι, ο Ιωάννης Ψαρρός ανεβοκατέβαινε τα σκαλοπάτια αυτά επι δεκαέξι χρόνια (από τον Μάρτιο του έτους 1924 έως τις παραμονές του Μεγάλου Πολέμου) όταν από το σπίτι που διέμενε στη γωνία των οδών Βασιλέως Κωνσταντίνου και Δήμητρας, μετέβαινε στο Γυμνάσιο με την ιδιότητα του Καθηγητού των Καλλιτεχνικών Μαθημάτων και στην συνέχεια στην Παναγία, για να Την υπηρετήσει με την Ψαλτική του Τέχνη.

Στα κατάλοιπα που εναπόμειναν στο αγιογραφικό εργαστήριο του Ιωάννου Ψαρρού μετά τον θάνατό του, διεσώθη και ο φάκελος που δημοσιεύουμε, ο οποίος περιείχε φύλλα χρυσού που προορίζοντο για την διακόσμηση του κάμπου των Εικόνων που φιλοτεχνούσε. Ο φάκελος είχε αποσταλεί στον καλλιτέχνη από το «Κατάστημα Χρωμάτων και Ειδών Σχεδίου Κατσαχνιάς» που παραμένει το παλαιότερο εν λειτουργεία κατάστημα του είδους του στην Αθήνα, το οποίο εξακολουθεί να ευρίσκεται από τις αρχές του προηγουμένου αιώνος στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου. Ο φάκελος απεστάλη στον Ιωάννη στο Αίγιον, στις 16 Μαρτίου του έτους 1931. Η ένδειξις: «Καθηγητήν Ζωγραφικής» παραπέμπει στην ιδιότητα που είχε ο Ιωάννης κατά το διάστημα της δεκαεξάχρονης παραμονής του στην πόλη μας, όταν παραλλήλως με τις λοιπές ψαλτικές και αγιογραφικές του δραστηριότητες, ο ζωγράφος υπηρετούσε ως Καθηγητής των Καλλιτεχνικών Μαθημάτων στο Γυμνάσιο.

         Στο σχέδιο, παρατηρούμε πως ο καλλιτέχνης δεν αρκέστηκε σε μία απλή σκιαγράφηση του θέματος που είχε απέναντί του, παρά συμπλήρωσε κάθε σχήμα που αποτύπωσε με σχόλια και με σημειώσεις, όπως με τις λέξεις «ουρανός», «πόρτα», «βράχος», «κυπαρίσσια», «σκάλα», ώστε τόσον ο ίδιος όσο και ο γιός του να έχουν πληρέστερες πληροφορίες όταν στο εργαστήριο θα έφθανε η στιγμή της μεταφοράς του θέματος επί της Εικόνος. Το σχέδιο επομένως συνιστά κάτι παραπάνω από απλή οπτική απεικόνιση του συγκεκριμένου χώρου.

Η οδοιπορία την οποία διέτρεξαν ο Ιωάννης Ψαρρός και ο υιός του Αθανάσιος κατά μήκος της γραφικής αλέας που συνδέει τον Ιερό Ναό της Τρυπητής με την ανατολική πλευρά του Περιβόλου προς το Λιμάνι, προκειμένου να συλλέξουν στοιχεία του τοπίου τα οποία θα ενσωμάτωναν στην Νέα Εικόνα του Ιερού Αγιάσματος, μας δίδει το ερέθισμα να δημοσιεύσουμε φωτογραφία, η οποία απαθανατίζει μία άλλη οδοιπορία που έλαβε χώρα στο ίδιο σημείο, αλλά τριάντα και πλέον χρόνια αργότερα. Η φωτογραφία έχει ληφθεί κατά την Ιερά Πανήγυρη της Ζωοδόχου Πηγής απροσδιορίστου έτους, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Εικονίζονται, στο μέσον ο Μακαριστός Ποιμενάρχης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κυρός Γεώργιος ο Πάτσης (Πειραιάς, 16 Φεβρουαρίου 1903 – Αίγιον, 23 Απριλίου 1978), στα δεξιά του επισκέπτης Μητροπολίτης και στα αριστερά, να προπορεύεται και να χαμογελά στον φωτογραφικό φακό, ο αείμνηστος Θεολόγος Καθηγητής Λυκειάρχης Σωτήριος Μεντζελόπουλος (Αίγιον, 25 Μαΐου 1913 - 17 Νοεμβρίου 1993). Ο Σωτήριος Μεντζελόπουλος υπήρξε ιδιαιτέρως αγαπητός στον Μακαριστό Μητροπολίτη Γεώργιο. Το πρόσωπό του συνδέεται με μια από τις πλέον ευτυχείς στιγμές της ζωής του Σεπτού Ποιμενάρχου, όταν ως επίσημος Τελετάρχης Τον προσφώνησε με βραχύ λογύδριο, πρώτος αυτός, εκ μέρους της Εκκλησίας και του Δήμου των Αιγιαίων στην Πλατεία της Αγίας Λαύρας το πρωινό της Κυριακής 8ης Δεκεμβρίου 1957, ημέρα της Υποδοχής και της Ενθρονίσεως του Γεωργίου, ως του τριακοστού δευτέρου κατά διαδοχήν Επισκόπου του τόπου μας. Καθ’ όλην την διάρκεια του βίου του ο Μεντζελόπουλος ανέπτυξε θεολογική δράση με ιδιαιτέρως ζωντανή παρουσία. Κήρυττε από Άμβωνος τον Θείο Λόγο στον αγαπημένο του Ναό, τον Άγιο Ανδρέα, όπου επί σειρά ετών μετά το 1940 διετέλεσε Λαμπαδάριος. Άλλη δραστηριότης του υπήρξε η συνίδρυσις με τον Νικόλαο Φαραζουλή του Συλλόγου με την επωνυμία «Αγών κατά της Βλασφημίας». Πέραν της θεολογικής του παρουσίας, ο αλησμόνητος Εκπαιδευτικός υπήρξε ευαίσθητος σε οτιδήποτε καινούργιο συνέβαινε στην κοινωνική ζωή της πόλεως. Με τα κείμενά του και την ενεργό παρέμβασή του βοηθούσε κάθε πνευματική πρωτοβουλία. Συμπαρίστατο ιδιαιτέρως και ενίσχυε το ντεμπούτο κάθε νέου καλλιτέχνου, είτε ποιητής, είτε συγγραφεύς, είτε ζωγράφος, είτε Αγιογράφος ήταν αυτός. Δραστηριοποιήθηκε επίσης ως Δημοσιογράφος, με κείμενα γραμμένα σε ωραία γλώσσα εποχής σε αλλεπάλληλα άρθρα που είδαν το φως της δημοσιότητος, αρχικώς στο «Νέον Αίγιον» και στην «Πρόοδο» (στις δύο εφημερίδες τις οποίες εξέδιδε ο ίδιος) και αργότερα στον «Αιγιώτη» με Εκδότη τον Ανδρέα Βαρελά (1903 – 1987) και μετά το 1984 στην «Έρευνα» με Εκδότη τον σεβαστό μας, κύριο Ανδρέα Φλογερά. Η μακροβιότατος μόνιμος Στήλη του «Επίκαιρα, Ολιγόστιχα, Μορφωτικά», που διατήρησε σε κάθε έντυπο μέσον με το οποίο συνεργάστηκε, συνθέτει μια ολόγλυφο χρονογραφία της εποχής εκείνης, αποτελεί συναξάριο που σκιαγραφεί τα πρόσωπα και ημερολόγιο των μικρών και των μεγάλων γεγονότων που επισυνέβησαν κατά τα μεταπολεμικά χρόνια στην μικρή μας πόλη. Στην δεύτερη σειρά της συνοδείας του Μακαριστού Γεωργίου στην φωτογραφία στα δεξιά, διακρίνεται ο Πρωτοπρεσβύτερος «Παπαδάσκαλος», Παναγιώτης Παπαδόπουλος (Σκοτάνη Καλαβρύτων 1914 - Αίγιον 30 Μαρτίου 2003).

             Για την απεικόνιση της εξωτερικής όψεως του Ναού που απαθανατίζεται στην δεξιά πλευρά της Εικόνος, οι δύο καλλιτέχνες, πατέρας και υιός, δεν μπήκαν στον κόπο να κρατήσουν σημειώσεις με την επιπλέον, εκ του φυσικού φιλοτέχνηση σχεδίου τινός το οποίο θα τους χρησίμευε ως βοήθημα, παρά αντέγραψαν την πρόσοψη της Τρυπητής κατευθείαν από το Επιστολικό Δελτάριο του 1930 που ευτύχησε να διασωθεί ανάμεσα στο πλήθος τα κατάλοιπα του εργαστηρίου τους.

Η πρόσοψη του Ναού της Τρυπητής, άποψις βορειοανατολική. Επιχρωματισμένο Επιστολικό Δελτάριο του έτους 1930, με την επιγραφή στο κάτω μέρος «ΑΙΓΙΟΝ. Ζωοδόχος Πηγή. Παναγία Τρυπητή», στην Ελληνική και την Γαλλική γλώσσα. Ο Ιωάννης Ψαρρός χρησιμοποίησε το Δελτάριο ως πρότυπο, προκειμένου να συνθέσει την μορφή που τελικά έλαβε το δεξιό τμήμα του φόντου της Νέας Εικόνος, στο οποίο απαθανατίστηκε ο κτηριακός όγκος της Εκκλησίας.

           Οι Ψαρροί ωστόσο κατά την αντιγραφή, προέβησαν σε διαφοροποιήσεις: μετέφεραν μεν από το Δελτάριο στο έργο τους τον κτηριακό όγκο της προσόψεως του Ναού με πιστότητα, δεν έπραξαν όμως το ίδιο και για την μνημειακή πετρόκτιστο σκάλα που συνδέει την Εκκλησία με τον δημόσιο δρόμο, την οποία παρέλειψαν. Στην θέση της σκάλας ζωγράφισαν μια φανταστική χωμάτινη ράμπα, που ακολουθεί την ίδια περίπου καθοδική διαδρομή με εκείνην της εξωτερικής κλίμακος του Ναού.
           Η συνάθροισις του πλήθους των επί μέρους εικονογραφικών θεμάτων τα οποία θα έπρεπε να οικονομηθούν από τους δύο καλλιτέχνες με αρμονία και ιεράρχηση στην πολυπρόσωπο και πολυθεματική αυτή σύνθεση της Νέας Ζωοδόχου Πηγής, εκτιμούμε πως τους οδήγησε στην εσκεμμένη ελάφρυνση του μεσαίου τμήματος του έργου με την απάλειψη από αριστερά της μάνδρας του Κυπαρισσώνος και από δεξιά της μνημειακής κλίμακος, η κατασκευή των οποίων είχε ήδη ολοκληρωθεί ένδεκα τουλάχιστον χρόνια πριν από την συλλογή των στοιχείων στην οποία προέβη ο Ιωάννης, με σκοπό την φιλοτέχνηση του έργου. Στην θέση τους οι Ψαρροί ζωγράφισαν ένα ουδέτερο σκούρο χρώμα που ευνοεί την ανεμπόδιστο οπτική μετάβαση του θεατού που παρατηρεί την Εικόνα, από τα θέματα που αναπτύσσονται στο ανώτερο τμήμα, σε αυτά που αναπτύσσονται στο μεσαίο και στο κατώτερο τμήμα Της.

           Η διαμόρφωσις των εξωτερικών χώρων που περιβάλλουν τον Ιστορικό Ναό της Τρυπητής με τους Κήπους, τα σιντριβάνια, τα πολλά δένδρα και τον Κυπαρισσώνα, αποτελούν ένα ιδιαζόντως καλαίσθητο περιβάλλον, μοναδικό στην πόλη μας. Το κατωφερές του εδάφους επέβαλε την ανάπτυξη των Κήπων σε διαφορετικά επίπεδα, που προσδίδουν στον χώρο αισθητική ποικιλία. Μάνδρες κατασκευασμένες με αργολιθοδομή που φέρουν ακρογωνιαίους λίθους πελεκημένους από πετράδες της εποχής που τους διέκρινε η ικανότητα, αναληματικοί τοίχοι με φαρδιές αντηρίδες που στηρίζουν τους Κήπους και την αλέα με τον Κυπαρισσώνα, σιδηροκατασκευές και μαρμάρινες επενδύσεις, συντίθενται σε ένα σπάνιο νεοκλασικό αρχιτεκτονικό σύνολο. Τέσσερις πύλες που φέρουν εκατέρωθεν ορθογώνιους παραστάδες από μάρμαρο, κατασκευασμένες από σίδηρο και διακοσμημένες με φυτικούς πλοχμούς, εξασφαλίζουν την ταυτόχρονο επικοινωνία προς βοράν με την Παραλία και με την οδό Ζωοδόχου Πηγής, και προς νότον με την οδό Αγίου Ανδρέου. Η μνημειακή κλίμαξ που συνδέει την οδό Ζωοδόχου Πηγής με τον Ναό, η γραφικότατη αλέα από αριστερά, που οδηγεί δια μέσου συστοιχίας υψηλότατων κυπαρισσιών στην ανατολική έξοδο του Περιβόλου και η φιδωτή σκάλα που ανεβάζει στην οδό Αγίου Ανδρέου, καλούν τον Προσκυνητή σε περιπλάνηση και ρεμβασμό στον θαυμαστό αυτόν χώρο.

Το ανάπτυγμα της τοιχοποιίας του αναληματικού τοίχου ο οποίος στηρίζει την μνημειακή κλίμακα που οδηγεί τον Προσκυνητή από την Παραλία και την οδό Ζωοδόχου Πηγής, στον Ιερό Ναό της Τρυπητής. Η αναστήλωσις της καλαισθήτου, πετροκεραμόκτιστης αυτής επιφανείας, ανέδειξε την γνώση που διέθεταν οι παλαιοί εκείνοι αυτοδίδακτοι μάστορες κτιστάδες, οι οποίοι επεξεργάζοντο το υλικό της πέτρας ή της κεράμου με μέθοδο ενιαία, είτε επρόκειτο για την οικοδόμηση νεοκλασικού αρχοντικού της πόλεως είτε για την ανέγερση Ιερού Ναού. Η ελεύθερη διάταξις της ανεπεξέργαστης ποταμίσιας πέτρας ποικίλλεται από το φυσικό, γεώδες χρώμα που φέρει η θηραϊκή γή που καλύπτει τα διάκενα των αρμών και από την ρυθμική επανάληψη των αλλεπαλλήλων ορθωγωνίων οπών αποστραγγίσεως των υδάτων, που διατάσσονται σε τρείς ζώνες.

       Οι πολύμοχθες χωματουργικές και οικοδομικές εργασίες για την διαρρύθμιση του αυλείου χώρου της Τρυπητής, διήρκεσαν από τον Ιανουάριο του έτους 1921 έως τον Οκτώβριο του έτους 1925, σε σχέδια και επίβλεψη του μηχανικού Αλεξάνδρου Δεσσηνιάτη.     
         
    Αίγιον, Φεβρουάριος 2018.
Σπυρίδων Κρητικός, ζωγράφος.