Πέντε προπαρασκευαστικά σχέδια από το χέρι του Αθανασίου Ψαρρού για τη Νέα Εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής στο Ιερό Αγίασμα του Ιστορικού Ναού της Τρυπητής

        Στον αριθμό 33 της παραλιακής οδού Αγίας Βαρβάρας στο Δερβένι Κορινθίας, ορθωνόταν έως πριν από λίγα χρόνια  η διώροφος πατρογονική οικία της οικογενείας Ψαρρού, η οποία έχει κατεδαφιστεί. 

       Στην οικία αυτή έζησε και δημιούργησε ο Ιωάννης Ψαρρός (1879 – 1964), ο δευτερότοκος υιός του Αθανάσιος (1917 – 1974) και για μικρό διάστημα, ο πρωτότοκος Σπυρίδων (1912 – 1984) ο οποίος από νωρίς εγκαταστάθηκε στην Πάτρα και ακολούθησε δικό του καλλιτεχνικό δρόμο. Το νοτιοδυτικό δωμάτιο του ανωγείου το οποίο υπήρξε το πλέον φωτεινό, χρησίμευσε και στους τρείς ως εργαστήριο. Μετά τον θάνατο του Ιωάννου και του Αθανασίου, τελευταίου ενοίκου του εργαστηρίου, η οικία εγκαταλείφθηκε και εσφραγίσθη, τα κατάλοιπα όμως της καλλιτεχνικής εργασίας πατέρα και υιού εξακολούθησαν να παραμένουν στον χώρο εκείνο συνεχώς, έως την πώληση και την κατεδάφιση του οικήματος.
       Ανάμεσα στα κατάλοιπα της εργασίας των δύο Αγιογράφων υπήρχε και μία ξύλινη κασέλα στην οποία πατέρας και γιός φύλασσαν τα πινέλα, τις μπογιές και τις παλέτες τους. Στο βάθος της κασέλας, σε ξέχωρη θήκη που γινόταν αντιληπτή με δυσκολία, παρέμενε (άγνωστο για πόσα χρόνια) λησμονημένος φάκελος κιτρινισμένος από τον καιρό, ο οποίος έφερε στην έμπροσθεν όψη επιγραφή από το χέρι του Ιωάννου, ως εξής: «Παναγία Τρυπητή – Η Νέα Εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής εις το Αγίασμα – έτος 1938 – στον Θανάση από τον πατέρα του». Ο φάκελος περιείχε το σύνολο των βοηθημάτων που χρησίμευσαν στους δύο Αγιογράφους για την φιλοτέχνηση της Νέας Εικόνος. Μετά την αποπεράτωση της Νέας Ζωοδόχου Πηγής ο Ιωάννης θέλησε ως φαίνεται, να διασφαλίσει με την συγκινητική αυτή πρωτοβουλία του της δημιουργίας του φακέλου, την διατήρηση όσων στοιχείων συνέβαλαν στην ολοκλήρωση του έργου τα οποία προόρισε ως κληρονομία για τον δεκαεννιάχρονο τότε υιό του Αθανάσιο, συγκινητικό ενθύμημα των νεανικών του χρόνων και των κοινών καλλιτεχνικών τους κόπων.
       

      Η επιγραφή στον φάκελο, ενέπνευσε σε εμάς τον γενικό Τίτλο της παρούσης σειράς των άρθρων. 

    Ο Ιωάννης κατ’ αρχάς, καταχώρησε στον φάκελο τα τρία σχέδιά του που δημοσιεύσαμε στα προηγούμενα κείμενά μας, η δημιουργία των οποίων καθώς είδαμε, ταυτίζεται με την διαδικασία της φιλοτεχνήσεως της Νέας Εικόνος. Ο φάκελος περιείχε επιπλέον, κάθε φωτογραφικό και λιθογραφικό βοήθημα που συνέβαλε στην φιλοτέχνηση της Εικόνος, όπως το Επιστολικό Δελτάριο του 1930 με την πρόσοψη του Ναού της Τρυπητής που εμφανίσαμε στο προηγούμενο άρθρο μας, τρείς λιθόγραφες Εικόνες απ’ όπου αντεγράφησαν τα επί μέρους θέματα που ιστορήθηκαν στο έργο και τις οποίες θα δημοσιεύσουμε στο επόμενο κείμενό μας, και ένα διάφανο χαρτί «λαδόκολλας» στο οποίο οι δύο καλλιτέχνες είχαν σημαδέψει με μπλε και κόκκινο μελάνι «τετραγωνάκια» (παράλληλες οριζόντιες και κάθετες γραμμές που διασταυρώνονται μεταξύ τους σε ίσες αποστάσεις). Το βοήθημα αυτό τους χρησίμευσε για να μεγεθύνουν σωστά τα θέματα που απεικονίζονται στις τρείς λιθογραφίες και να τα μεταφέρουν με αρμονία στην κλίμακα της Νέας Εικόνος. 

       Ο φάκελος ωστόσο περιείχε επιπλέον πέντε σχέδια, τα οποία αποτελούν νεανικές σπουδές με πρωτόλεια χαρακτηριστικά, που σαφώς φανερώνουν πως παρήχθησαν από το χέρι του υιού. Η καταχώρησίς τους στον φάκελο και η σφράγισίς τους μαζί με τα υπόλοιπα τεκμήρια που συνέβαλαν στην δημιουργία της Νέας Εικόνος, παρέχει την βεβαιότητα πως και τα πέντε αυτά σχέδια δημιουργήθηκαν εξ ίσου, με αφορμή την φιλοτέχνηση της Νέας Ζωοδόχου Πηγής. Η διαπίστωσις αυτή μας παρέχει την δυνατότητα να ταυτίσουμε με ασφάλεια το θέμα κάθε σχεδίου, με το αντίστοιχό του πάνω στην Εικόνα. Για τον λόγο αυτό παραθέτουμε φωτογραφία της Νέας Εικόνος που θα βοηθήσει τον αναγνώστη να κάνει με ευκολία την σύγκριση και την ταύτιση, και στην συνέχεια φωτογραφίες των πέντε σχεδίων με σχετικούς σχολιασμούς. 

                                                              

       Στην σπουδή με την κεφαλή γέροντος αναγνωρίζουμε τον ασπρομάλλη ηλικιωμένο γενειοφόρο στο μέσον του έργου δεξιά στο βάθος, ο οποίος φέρει σαφώς χαρακτηριστικά κοπώσεως και ασθενείας, γι’ αυτό πλησιάζει με δυσκολία την Ιερά Κρήνη υποβασταζόμενος από νεανία. Μολύβι σε λεπτό χαρτί διαστάσεων 20Χ15 εκατοστών, περίπου. 

         Η φιγούρα που άνω δεξιά φέρει την επιγραφή «Νεαρός» από το χέρι του Ιωάννου, ανήκει ως σπουδή σε μία από τις δύο πρώτες μορφές της χορείας των Νεανίων Μαρτύρων που πλησιάζουν στα αριστερά της συνθέσεως την Ιερά Κρήνη, με ευλάβεια και σεβασμό. Το σχέδιο έχει φιλοτεχνηθεί με μολύβι σε χαρτί που έχει αποκοπεί από τετράδιο, το οποίο φέρει οριζόντιες γραμμές από μπλε μελάνι, με διαστάσεις 18Χ11 εκατοστά, περίπου. 

        Το γραμμικό σχέδιο με την κατά μέτωπον απεικόνιση του προσώπου εφήβου που εγγράφεται σε κάναβο οριζοντίων και καθέτων γραμμών, θα μπορούσαμε να αποδώσουμε σε ένα από τα πρόσωπα των Μαρτύρων, στα αριστερά του έργου. Μολύβι σε χονδρό υποκίτρινο χαρτί με διαστάσεις 10Χ8 περίπου εκατοστά. 

       Το σχέδιο με την σπουδή του αυτιού πάνω σε χαρτί στο οποίο έχουν επιπλέον καταγραφεί υπολογισμοί αθροίσεων, αποτελεί ζωγραφικότατη μελέτη για το αυτί του νεανία που φροντίζει τον γέροντα κλινήρη ασθενή στο πρώτο πλάνο της Εικόνος στα αριστερά, περιλούζοντάς τον με το Αγιασμένο Ύδωρ. Μολύβι σε χονδρό χαρτί με διαστάσεις 9Χ7 εκατοστά, περίπου.   

Αίγιον, Μάρτιος 2018.                                                        
Σπυρίδων Κρητικός, ζωγράφος.